احیاء اماکن تاریخی و منظر شهری بندرانزلی

از این شهر با نام انزلی بارها در تاریخ یاد شده است و طی قرون متمادی راه مهم ارتباط اقتصادی، تمدن مشرق و مغرب محسوب میشده‌است. شهر انزلی بعنوان پر باران ترین شهر ایران همواره و از گذشته به شهر باران شناخته شده بود. شهر انزلی دارای آب و هوای معتدل مرطوب است و میزان بارندگی آن بسیار بالاست به طوریکه سالانه متوسط ۱۸۹۲ میلی متر بارندگی در این شهر گزارش می شود، میزان رطوبت نسبی در این منطقه درسال بین ۷۱ تا ۹۷ درصد در نوسان است.. شهر انزلی در غرب استان گیلان قرار داشته و به واسطه سواحل خزر و تالاب بین المللی بندر انزلی از چند جزیره و شبه جزیره تشکیل شده است که به واسطه پل به هم مرتبط هستند .

نام انزلی به پیشینه تاریخی اش در بیشتر شهرهای اروپایی شناخته شده است و به لحاظ وجود گمرک وارتباط تجاری از زمان های دور نزد تجار ایرانی و خارجی به دروازه اروپا شهرت یافته بود و اهالی این شهر به واسطه بندری بودن، بسیار زودتر از سایر نقاط ایران با دستاوردهای غرب آشنا شدند.

برای مشاهده تصویر پاناروما روی عکس بالا کلیک کنید. کاری از آرش رستم زاد

درباره نام بندر انزلی ( وجه تسمیه انزلی ) :

در دوران سلطنت خاندان پهلوی اسم آن به «بندر پهلوی» تغییر داده شده بود ولی پس از انقلاب مردمی اسلامی در سال ۵۷ اسم دیرین خود – «انزلی» – را بازیافت. از میان تعریف‌های مختلف که درباره واژه «انزلی» وجود دارد قابل قبول ترین معنی «انزل به معنی لنگر» انزلی = لنگرگاه و «انزل: انشان» می‌باشد که کلمه انزلی تحریف شده «انزان – انشان» به معنی گذرگاه و دروازه‌است که می‌بینیم از گذشته نیز انزلی را دروازه اروپا و ایران می‌نامیدند و در بسیاری از نوشته‌ها هم آمده‌است و واژه غازیان را می‌توان جمع بغاز یعنی تنگه و جمع غازی به معنی جنگجویان دانست.

در زبان یونانی نیز واژه‌هایی نظیر «انزلیوس و انزلیا» وجود دارد به معنی «مرداب» که این دیدگاه را به وجود می‌آورد که نام این منطقه که صاحب یکی از بزرگترین مرداب‌های جهان «مرداب انزلی» است به زمانی قبل از آغاز شهرنشینی در این منطقه باز می‌گردد. زیرا پیدایش جزیره و مرداب در این منطقه از قدمتی ۱۵۰۰۰ ساله برخوردار است. و می‌تواند نامگذاری این منطقه به دورانی به مراتب کهن تر بازگردد.

موقعیت جغرافیایی :

بندر انزلی در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۲۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه واقع شده‌است و ارتفاع آن از سطح دریا منهای ۲۶ متر می‌باشد. بندرانزلی از شمال به دریای خزر از جنوب به شهرستان صومعه سرا از شرق به شهرستان رشت و از غرب به شهرستان رضوانشهر متصل می‌باشد.

شهرستان بندرانزلی در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای به صورت طولی و در ساحل دریای خزر واقع شده و دارای آب و هوای معتدل مرطوب می‌باشد. بخشی از محیط زیست طبیعی این شهرستان را دریا(۴۰ کیلومتر نوار ساحلی) و بخش مهم دیگر را اکوسیستم ارزشمند تالاب انزلی تشکیل می‌دهد. نام انزلی به پیشینه تاریخی اش در بیشتر شهرهای اروپایی شناخته شده‌است. فاصله بندر انزلی تا تهران ۳۸۰ کیلومتر، تا مرکز استان ۴۰ کیلومتر و تا اولین فرودگاه ۳۵ کیلومتر می‌باشد.

این شهرستان دارای آب و هوای معتدل مرطوب ساحلی بوده که در فصول مختلف سال شرایط آب و هوای مطلوبی را دارا می‌باشد. میزان بارندگی شهرستان بسیار بالا بوده به طوری که سالیانه متوسط ۱۸۹۲ میلی متر بارندگی دارد بیشترین بارندگی در ماه‌های شهریور و مهر با ۴۴۰/۹ میلی متر گزارش گردیده‌است. میزان رطوبت نسبی سالیانه به طور متوسط حدود ۷۱ تا ۹۷ درصد و درجه حرارت محیط زیست بین ۳/۵ تا ۲۸ درجه سانتی گراد در نوسان بوده‌است.

پر باران ترین شهر ایران :

بندر انزلی از گذشته عنوان پر باران ترین شهر ایران را داشته‌است. به گفته رییس اداره هواشناسی بندرانزلی در سال ۱۳۸۹: میانگین بارش ۵۰ ساله انزلی ۱۸۵۰ میلی متر بوده‌است و در سالهای(۱۳۷۶، ۱۳۷۹، ۱۳۸۳ و ۱۳۸۵) حتی بارش‌های بالای دو هزار میلی متر را نیز تجربه کرده‌است. لازم به ذکر است در گذشته این شهر به خاطر این خصوصیت به شهر باران شهرت داشت و در تابلوی ورودی شهر این عبارت مشاهده میشد.

 انزلی شناسی :

بندر انزلی یکی از زیباترین شهرهای ایران است که در آن مرداب، دریا، ساحل و چمن‌زار با یکدیگر تلاقی می‌کنند و چشم اندازی بدیع و خیال انگیز می‌آفریند. بندر انزلی با داشتن جاذبه‌های دل انگیز و طبیعی سالانه پذیرای میلیون‌ها گردشگر از اقصی نقاط کشور و جهانگردان خارجی است. بندر انزلی به علت دارا بودن شرایط اقلیمی خاص و داشتن وجه تشابه با زیباترین شهرهای جهان توانسته تاکنون با شماری از این شهرها از کشورهای فرانسه، ایتالیا، لهستان و… توافق نامه خواهرخواندگی امضا کند. یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد این بندر داشتن قابلیت‌های بالقوه در زمینه‌های علمی، هنری و ورزشی است که در کسب افتخارات داخلی و بین اللملی سهم به سزایی داشته‌است. داشتن نرخ بالای تحصیلات و ارتباط و تعامل بسیار با گردشگران داخلی و خارجی باعث رشد فرهنگی شهروندان شده‌است.

انزلی چی :

ساکنین بندر انزلی را انزلی چی به معنی اهل انزلی خطاب می‌کنند. در برهان قاطع جسته و گریخته، به چند واژه دیلمی اشاره شده که از لحاظ سیر تحول تاریخی می‌توانند قابل توجه باشند: پسوند «-چه» که همان «-یج» امروزین در گویش‌های شمالی ایران است و پسوندی است برای انتساب به محل (مانند «یوشیج» – «اهل یوش»). اگرچه در تمامی نقاط شمالی ایران امروزه همان «-یج» (به استثنا تالشی «-ژ») به کار می‌رود اما پسوند «-چی» نیز در اصطلاح معروف «انزلی چی» (اهل انزلی) می‌تواند از همین ریشه باشد. ریشه این پسوند از «چیت» باستانی ایران است که در زبان فارسی به صورت «-زی» در آمده‌است (مانند: «رازی» – اهل ری، منسوب به شهر ری)..”

جمعیت شهری :

جمعیت‌ شهرستان‌ انزلى‌]]]] در سال ۱۳۷۰ش‌، برابر با: ۱۲۲.۰۶۸ نفر بوده‌ که بر اساس آمار سال ۸۵ جمعیت این شهرستان ۱۳۳.۱۳۴ نفر بوده که جمعیت شهر بندر انزلی در سال ۱۳۷۵ ش برابر با: ۹۸۵۴۴ و در سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر با: ۱۱۰۶۴۳ نفر میباشد.
مساحت شهرستان انزلی بالغ بر ۲۷۵ کیلومتر مربع می‌باشد که سهم مساحت شهری آن ۴۹٫۳۱ کیلومتر مربع بوده و با توجه به تمرکز جمعیت، شهر انزلی یکی از متراکم ترین شهرهای ایران است.

اشتغال :

در گذشته شغل اکثریت مردم بندر انزلی صیادی (ماهی‌گیری) بوده‌است. برنج کاری و کشاورزی نیز از دیگر مشاغل سنتی بندر انزلی محسوب می‌شود. امروز مردم این شهر بیشتر به مشاغل اداری، دولتی و آزاد اشتغال دارند.حاج آقا رحمیه عمده فروش -آقای زمانی و آیت الله پیشوایی سه سرشناس زمان شاه بوده اند.

 سوغات بندر انزلی :

انواع ماهیان خزری عمده ترین سوغات خوراکی این شهرستان است ولی انواع سبزیجات محلی، زیتون، سیر و ترشیجات محلی نیز برای عرضه به مسافران وجود دارد. بندر انزلی مرکز تولید بسیاری از صنایع دستی چوبین و همچنین صنایع مروار بافی است. بازار ماهی و بازار محلی شنبه بازار فرصتی برای خرید سوغات و یا تهیه خوراکی‌های محلی برای ایام اقامت در این شهر ساحلی است.از شیرینی ها میتوان به حلوا عسلی، کاکا،نباتی و… اشاره کرد.

اولین‌های بندر انزلی دروازه ایران و اروپا

بندر انزلی در سالیان دور لقب دروازه ایران و اروپا را یدک می‌کشید. موقعیت استراتژیک اولین بندر شمال ایران سبب شد تا این شهر بسیار زودتر از بسیاری از شهرهای ایران با فرهنگ و دستآوردهای غربی آشنا شوند و در بسیاری از موارد جزع اولین‌ها باشد:
* روشنائی برق قبل از سال ۱۲۷۹ خورشیدی بعنوان اولین شهر در ایران که دارای روشنایی گردید.
* گمرک بندر انزلی، دارای پیشینه‌ای بیش از ۳۰۰ سال است.
* اداره شیلات بندر انزلی، بیش از ۱۵۰ سال پیشینه دارد.
* اولین بلدیه در ایران که اکنون بنام شهرداری مستعار است در این شهر تاسیس گردید ۱۲۷۶ هجری شمسی.
* آموزش و پرورش قبل از سال ۱۲۷۱ خورشیدی و اکابر شبانه آن هم دروس دبیرستانی قبل از سال ۱۲۹۰ خورشیدی اولین شهری که بعد از تهران صاحب اولین دبیرستان دخترانه شد.
* چاپخانه قبل از سال ۱۲۸۶ خورشیدی.
* بهداری قبل از سال ۱۲۷۶ خورشیدی که بوسیله بلدیه اداره می‌شد.
* شیروخورشیدی سرخ (جمعیت هلال احمر) ۱۳۰۴ خورشیدی.
* تلفن قبل از سال ۱۲۷۷ شمسی و پست و تلگراف نیز جلوتر از بسیاری شهرهای ایران.
* نظمیه (شهربانی) قبل از سال ۱۲۸۶ خورشیدی.
* راه آهن حدود سال ۱۲۶۹ خورشیدی در یکی از روستاهای انزلی.
* هواشناسی قبل از سال ۱۲۸۰ خورشیدی.
* اولین پل متحرک ایران ۱۳۱۴.
* سردخانه نخستین بار در انزلی و حسن کیاده.
* اولین سردخانه صنعتی ۱۲۹۰ به منظور نگهداری مواد غذایی در بندر انزلی ساخته شد.
* اولین خطوط هوایی در بندر انزلی به وجود آمد در زمین معروف به زمین طیاره. اولین پرواز در ایران از بندر انزلی به تهران و سپس به اصفهان صورت گرفت.
* اتومبیل برای اولین بار در انزلی مشاهده شده‌است ۱۲۷۹ هجری شمسی.
* اولین کارخانه سوسیس سازی ۱۳۱۷ شمسی.
* اولین کارخانه چوب بری و لیمونادسازی، تصفیه خانه نفت، برنجکوبی در این شهر راه‌اندازی شد.
* اولین سالن نمایش تئاتر و اولین استدیو فیلم سازی به همت ابراهیم مرادی اولین کارگردان سینمای بلند ایران
* اولین نشریه ورزشی در ایران توسط پهلوان عزیز وکیل منفرد پدر ورزش گیلان و موسس سومین باشگاه ورزشی ایران، باشگاه گیو بندر انزلی در سال ۱۳۳۹ ه ق.

اولین نیروی دریایی شمال ایران:

از حرکات مهم در دوران نادر شاه را میتوان تلاش برای تشکیل نیروی دریایی ایرانی در دریای خزر نام برد. او برای نیل به این هدف جان التون انگلیسی را برای تاسیس یک کارخانه کشتی سازی در انزلی منصوب کرد و لقب جمال بیگ به او داد. او که قبلاً دو کشتی در قازان برای رود ولگا ساخته بود، از طرف نادرشاه مامور شد که سواحل خزر را بررسی کند. او موفق شد یک کشتی با ظرفیت ۲۰ توپ بسازد که گزارش شده بهتر از کشتیهای روسی در خزر بود.

برخی جراید فدیمی بندر انزلی:

نشریه مبارز گیلان
_ موسس و صاحب امتیاز : عبدالرسول سلطانی سال چهارم. شماره ۸۲ شعار: گر طبیعت نشود پرده دَر از مُشتی دزد، پرده‌شان پاره به امید خدا خواهم کرد.
نشریه ورزشی گیو
- موسس، صاحب امتیاز و مدیر: عزیز وکیل منفرد – ۲۶ تیرماه ۱۳۳۲ _ سال سوم شماره ۱۸ – تک شماره: ۵/۱ ریال

اماکن دیدنی و تاریخی بندر انزلی

۱ مرداب ( تالاب بین المللی ) انزلی:
مرداب بین المللی انزلی، زیباترین و بزرگترین مرداب دنیا است. تالاب انزلی سواحلی پوشیده از نیزار و گل‌های دریایی رنگارنگ و نیلوفر دارد و قایقرانی و اسکی، شکار، ماهیگیری و گردش با قایق از تفریحات رایج در آن است. در زمستان‌ها هزاران پرنده دریایی بخصوص قوهای زیبا به این محل مهاجرت می‌کنند. به علت فراوانی گل‌های نیلوفر، مرداب به جزیره گل‌ها نیز معروف است. انواع ماهیان و گیاهان در مرداب وجود دارند.

۲ سواحل انزلی :

آنچه سواحل انزلی را از سواحل دیگر شهرهای حاشیه دریای خزر متمایز می‌سازد، عمومی بودن سواحل آن است که در دسترس همگان قرار دارد، در حالی که سایر سواحل دریای خزر مورد دخل و تصرف بخش خصوصی قرار گرفته و مسافران محترم باید از پشت دیوارهای بلند و ویلاهای اختصاصی به دریا بنگرند. در تابستان سال ۸۶ توسط سازمان منطقه آزاد انزلی طرح ساحلی شامل: نصب ۶۵ آلاچیق سنتی و بتنی، طرح شنای برداران و خواهران، زمین والیبال و فوتبال ساحلی، پارکینگ، سرویس بهداشتی، محل استقرار گروه امداد و نجات و سایر امکانات رفاهی برای گردشگران در حدود سه کیلومتر از نوار ساحلی منطقه ایجاد شده‌است.
۳ مناره انزلی :

برج ساعت انزلی واقع در محوطه پشتی بازار سپه (میدان انزلی) که قدمت آن به سال ۱۸۱۵ میلادی می‌رسد، ۲۸ متر ارتفاع دارد و به منزله فانوس دریایی بوده‌است که در ساحل انزلی و در دل دریا مشاهده می‌شود. این فانوس در سال ۱۲۳۰ تا ۱۲۳۴ هجری قمری در زمان حکومت ناصرالدین شاه توسط خسروخان گرجی حاکم وقت ساخته شده‌است و با روغن چراغ روشن میشده و برای راهنمایی دریانوردان به کار میرفته‌است. در سال ۱۳۰۷ شمسی پس از مرمت این برج، ساعتی چهار سو بر فراز آن استوار گردید که بعد از تعویض و تعمیر در سال ۱۳۶۹، تا به امروز به درستی کار می‌کند.
۴ موج شکن انزلی :

موج شکن انزلی ۵۲۰ متر می‌باشد و کار ساختمان آن در سال ۱۲۹۳ شمسی کاملاً پایان پذیرفت.
۵ موج شکن غازیان :

طول موج شکن غازیان ۷۵۰ متر بوده و کار ساختمان آن در سال ۱۲۹۳ شمسی کاملاً پایان پذیرفت.
۶ پل انزلی :

این پل بین بندر انزلی و میان پشته برپا شده‌است. ساختمان این پل به همراه پل غازیان توسط مهندسان سوئدی در سال ۱۳۱۴ آغاز شد و در سال ۱۳۱۶ به پایان رسید. این پل ۵۰/۱۲۷ متر درازا، ۱۰ متر پهنا و از سطح آب ۵/۶ متر ارتفاع دارد. هم‌چنین دارای سه دهانه ثابت و یک دهانه متحرک به طول ۲۵ متر برای عبور کشتی‌ها است. این پل نیز هم چون پل غازیان، از بتون آرمه و تیرآهن ساخته شده‌است.
۷ پل غازیان :

پل غازیان به میان پشته به طول ۲۱۰ متر و عرض ۱۰ متر و ارتفاع ۸۵/۶ متر با ۵ دهانه که یک دهانه از آن به طول ۲۵ متر متحرک بوده‌است. هردو پل غازیان و انزلی ازبتون مسلح ساخته شده شروع ساختمان از اواخر تیرماه ۱۳۱۴ شمسی و پایان کار دراوایل تابستان ۱۳۱۶ شمسی یعنی مدت ۱۸ ماه بوده و در خرداد ماه ۱۳۱۷ مورد استفاده قرارگرفته و روز چهارشنبه هفتم آذر ماه ۱۳۱۸ شمسی به طور رسمی تحویل گردید. این دو پل وسیله کمپانی (سنتاب) آلمانی و شرکت‌های مختلف از جمله ((موتلا)) سوئدی ساخته شد و در نتیجه با احداث آن راه ارتباطی آذربایجان رشت – قزوین – تهران برقرارشد.
۸ کاخ میان پشته :

کاخ میان پشته در سال ۱۳۱۲ شمسی بر روی کاخ خوشتاریا ساخته شده و دارای ۱۱ اتاق و یک سالن پذیرایی و چهار سرویس حمام و دستشویی با نمای بسیار زیباست. این کاخ در حال حاضر موزه نظامی می‌باشد و انواع سلاحهای گرم و سرد از زمان صفویه تا کنون در معرض دید عموم است. موزه نظامی بندرانزلی در ساختمانی قرار گرفته که خود موزه‌ای از معماری و هنر است.
۹ بلوار بندر انزلی :

قدمت این پارک ساحلی به سال ۱۳۰۷ باز می‌گردد. بلوار به وسعت ۳۵۰۰۰ متر مربع در کنار موج شکن و مشرف به دریا ساخته شده‌است و همراه با گلزار زیبایش پارکی دیدنی می‌باشد.
۱۰ آرامگاه آقا سید محمد نجفی زیارتی آیت الله سیّد محمد نجفی در سال ۱۲۵۷ شمسی در نجف اشرف (عراق) دیده به جهان گشود. ایشان از نوادگان امام حسین (ع) و از سلاسه پاک پیامبر اسلام هستند.
۱۱ بقعه بی‌بی حوریه :

آرامگاه خواهر حضرت رضا(ع) و از دختران امام موسی کاظم (ع) می‌باشد. بنای آن جدید و مجلل می‌باشد دیوارها از سنگ مرمر، سقف بقعه طاق هشت ضلعی با کاشی‌های منقوش و بام آن گنبد مدور کاشی کاری شده‌است ضریح بزرگ فلزی مشبک و مطلا و شیشه‌بند، مرقد روی کرسی از سنگ مرمر عالی بنا شده‌است. بقعه دارای تاسیساتی از قبیل زائرسرا، مسجد با دو گلدسته بلند و زیبای کاشی کاری شده، سرایداری و پارکینگ می‌باشد.
۱۲ آرامگاه لهستانی‌ها در بندر انزلی :

در این گورستان تعداد ۶۳۹ نفر از مهاجرین لهستانی که طی حمله سربازان نازی در سال ۱۹۴۱ از طریق بندر انزلی به ایران پناهنده شدند به خاک سپرده شده‌اند که این گورستان دومین گورستان بزرگ سربازان لهستانی در ایران است که اکثرا به علت بیماری و سختی راه جان سپرده‌اند و در شهرهای مختلف ایران به خاک سپرده شده‌اند. گورستان بندر انزلی بعد از تهران بزرگترین گورستان این افراد جنگ زده‌است که یادگاری هستند از اتفاقات تلخ جنگ جهانی دوم.
۱۳ حافظیه انزلی :

محل ترنم موزیک در سال ۱۳۱۱ شمسی به وسیله شهرداری و توسط مهندسی آلمانی ساخته شد و مساحت کلی این بنا ۷۶ متر مربع است. که مکانی بود برای هنرنمایی گروههای موسیقی، این بنا ۴ سال پیش از ساخت بنای جدید حافظیه ساخته شده‌است که با توجه به شهرت حافظیه در سال ۱۳۶۶ توسط شهردار وقت بندر انزلی این بنا که شباهت زیادی به آرامگاه حافظ شیرازی دارد از محل ترنم موزیک بندر انزلی به حافظیه انزلی تغییر نام پیدا کرد.
۱۴ مجتمع تفریحی طرح دریا :

مناطق ویژه و مجهز طرح شنا مخصوص خواهران و برادران در خیابان پاسداران، ساحل قو و نیز جنب هتل سفیدکنار قرار دارد که مجهز به انواع خدمات رفاهی، نجات غریق، اسکله قایقرانی، مرکز خرید و غیره می‌باشند.

ساختمان‌های قدیمی بندر انزلی

بندرانزلی سابقاً دارای چندین قلعه و باستیان نظامی و چند منار بوده‌است که متأسفانه به جز یک منار و چند بنا از بقیـه اثری به جای نمانده‌است. ناگفته نماند که هم اکنون در انزلی ساختمان‌هایی با قدمت ۱۲۰ تا ۱۵۰ سال نیز به چشم می‌خورد.
* دیرینه ترین سازه‌ای که تا کنون پابرجاست فانوس دریایی (مناره) می‌باشد که در سال ۱۸۱۵ میلادی ساخته شد و در مرکز شهر قرار دارد.

* عمارت معتمدی (شهربانی سابق و فرماندهی نیروهای انتظامی فعلی) در بلوار فوقانی است که قدمتی همانند برج ساعت (مناره) دارد.

* محل ترنم موزیک که به حافظیه معروف است.

* ساختمان شهرداری بندر انزلی.

* کاخ میان پشته که از لحاظ معماری دارای اهمیت می‌باشد که البته بنای اصلی این کاخ قدمتی بسیار بیشتر از این بنای معماری دوران پهلوی دارد.

* سمت غرب ساختمان دادگستری، ساختمان فند چنان – جنوب غربی میدان، ساختمان داود زاده از جمله بناهائی است که بین سالهای ۱۳۰۴ – ۱۳۰۶ شمسی ساخته شده‌است.

* ساختمان چهارطبقه معروف به ساختمان حاجی علی عباس رمضانی در جنب میدان امام خمینی که در سال ۱۳۱۹ شمسی به مبلغ ۴۰۰۰۰ تومان از طرف دولت خریداری و محل استقرار دادگستری و ثبت و اسناد انزلی شد و اکنون جزء آثار حفاظت شده و در فهرست آثار میراث فرهنگی ثبت شده‌است.

* ساختمان داوود زاده با پنج طبقه و با نمای آجر که امروزه به عنوان مهمان‌پذیر و در میدان امام خمینی به نام هتل گلسنگ معروف است. سه – ساختمان دوطبقه‌ای که در جنب شیلات انزلی قرارگرفته و دارای کنده کاری سیمان است (این ساختمان‌ها امروزه تخریب شده‌است) و همچنین درست روبروی همین ساختمان بنای دوطبقه‌ای با نمای زیبا وجود دارد که به گراندهتل معروف است که آن هم به دلیل بی توجهی مسولین در حال نابودیست.

* بنای تاریخی بانک ملی انزلی در میدان اصلی این شهر به رغم ثبت در فهرست آثار تاریخی و میراث فرهنگی کشور به دلیل بی توجهی مسئولان در معرض خطر تخریب قرار دارد. این بنای زیبای آجری به بناهای دوران پهلوی باز می‌گردد

بنای شمس العماره بندر انزلی

در اواخر نیمه اول قرن سیزدهم ناصرالدین شاه فرمان ساخت قصری در مرکز شهر را می دهد که بعد ها این قصر به شمس العماره مشهور می شود. ساختمان شمس العماره از معروفترین و بلند ترین ساختمان های شهر در ایران و انزلی قدیم بوده است که در بلوار فوقانی کنونی در ۵طبقه ساخته شده بود. ناصرالدین شاه در سفرنامه باز گشت از اروپای خود می نویسد: ۴ ساعت به غروب مانده وارد انزلی میشویم . منزل ما در برجی است که به حکم ما ، وزیر خارجه در زمان حکومت خود در گیلان بنا نهاده است.

بعد توسط میرزا محمد حسین به اتمام رسید و اندک کار باقی مانده آن توسط معتمد الملک به اتمام خواهد رسید. معتمد الملک مسئول نگهداری شهر و گماره والی گیلان یوده است و با توجه به زمان سفر ناصر الدین شاه به اروپا، سال ۱۲۴۹ شمسی، سال ساخت شمس العماره بوده است. این تاریخ در کتاب ولایات دارالمرز ایران نوشته رابینو که تاریخ ساخت شمس العماره را ۱۲۸۸ هجری قمری بیان کرده تطابق نسبی دارد.

این برج ۵ طبقه و تماما از سنگ و آحر بوده است و ایوان های ان از جنس چوب منقش بوده است. ساختمان نمای بسیار زیبای به دریا و جنگل های اطاف شهر داشته، به طوریکه ناصرالدین شاه در سفرنامه بازگشت از اروپا می نویسد: در هیچ کجای اروپا چنین منظره زیبایی را ندیده است. پس از ناصرالدین شاه این ساختمان یکبار در سال ۱۲۸۶ شمسی به همت مردم شهر باز سازی میشود. اما در نهایت قسمت های گچ بری شده و لوازم داخل آن توسط موسیو هانسیس مسئول مالیه گیلان در اواخر دهه ۱۲۹۰ از کاخ به بیرون برده و از کشور خارچ می گردد. این بنا پس ار احداث ساختمان شهرداری در سال ۱۳۰۶ به طور کامل منهدم و در سال ۱۳۱۱ به جای آن حوضی به مساحت ۲۱۴ متر مربع ساخته شد.

کاخ خوشتاریا :

کاخ باشکوه خوشتاریا یکی از با شکوه ترین بناها در زمان خود مختص به تاجر روس که از اولین کسانی بود که صنعت برق را وارد ایران کرد. روایت است در دورانی که خبری از روشنایی برق نبود در شب‌های مه آلود بندر انزلی این بنا با نور خود منظره‌ای زیبا را به وجود می‌آورد. بنای کاخ میان پشته که یکی از مشهور ترین بناها از معماری دوران پهلوی محسوب میگردد، سال ۱۳۰۸ شمسی بر خرابه های کاخ خوشتاریا آغاز و بین سالهای ۱۳۱۳ – ۱۳۱۴ شمسی پایان یافت. مساحت زیر بنای آن ۱۱۶۸ مترمربع میباشد.

حمام‌های قدیمی بندر انزلی :

*حمام پنجشنبه:
این بنا در کهنه بازار انزلی واقع شده و از ساخته‌های دوره ناصرالدین شاه به سال ۱۳۰۳ ه. ق است.
*حمام علی اف:
این بنا در انتهای خیابان ابوذر (سپه) واقع شده و از آثار اواخر دوره قاجار به سال ۱۳۲۶ ه.ق است که توسط علی اف از بازرگانان انزلی- ساخته شده‌است. این بنا که به شیوه جدید و با دستگاه‌های دوش، وان و نمره‌های خصوصی ساخته شده بود در ابتدا متشکل از دو بخش مردانه و زنانه بود که بعدها بخش زنانه آن برچیده شد و در بخش مردانه نیز تغییراتی از جمله افزودن بر تعداد نمره‌های خصوصی آن صورت گرفت. بخش مردانه دارای فضای وسیع با خزینه‌های آب گرم و سرد است.

* حمام شاه:
این بنا که مهم‌ترین حمام تاریخی شهرستان انزلی به شمار می رفته در اوایل دوره قاجار توسط امیر هدایت الله فومنی معروف به گیلانشاه (مقتول ۱۲۰۰ ه. ق) ساخته شده و به هنگام مسافرت و اقامت شاهان قاجار در انزلی مورد استفاده آنان قرار می‌گرفت. حمام شاه انزلی که به سبک دیگر حمام‌های قدیمی ساخته شده و دارای کاشی‌کاری زیبایی بوده در دوره اخیر ویران شده‌است.

* حمام سنگی:
به سال ۱۲۸۱ خورشید، از شگفتی های حمام سنگی، نحوه گرم شدن و ماندگاری آب در خزینه آن بود. از تاریخچه این حمام اطلاعات کاملتری در دسترس نیست.

بازارهای بندر انزلی :

* بازار کاسپین:
بازار کاسپین یکی از بزرگترین بازارها در بندر انزلی می‌باشد. این بازار از لحاظ موقعیت در یکی از بهترین مکان‌های شهر بنا شده‌است. نزدیکی این بازار به شهر و همچنین خیابان پاسداران این بازار را به یکی از هدف‌های مسافرین در روزهای تعطیل تبدیل نموده‌است. این بازار دارای پارکینگ اختصاصی نیز می‌باشد.

* بازار پردیس:
این بازار محل فروش صنایع دستی – پوشاک و … می‌باشد. اکثر اجناس موجود در این بازار اجناس روسی می‌باشد. این بازار یکی از بازارهای شلوغ انزلی می‌باشد. فروش اجناس به روز با قیمت مناسب از دلایل شلوغی این بازار می‌باشد. این بازار واقع در خیابان مطهری ابتدای خیابان ورزش می‌باشد.

* بازار ساحلی (آسیای میانه):
یکی از زیبا ترین جاذبه‌های گردشگری و توریستی شهر انزلی می‌باشد. این بازار در کنار ساحل زیبای بندر انزلی ساخته شده و دارای نمای واقعا زیبایی می‌باشد. این بازار یکی از پر رفت و آمد ترین بازارهای شهرستان انزلی می‌باشد. تنوع در قرفه‌های این بازار دست شما را برای خرید باز می‌گذارد. یکی از مزیت‌های این بازار وجود پارکینگ اختصاصی به طول ۲ کیلومتر می‌باشد.

* شنبه بازار:
قدمت این بازار به بیش از ۷۰ سال پیش بازمی گردد. این بازار که در مرکز شهر انزلی قرار دارد و از گذشته‌های دور از روستاهای اطراف انزلی و سایر شهرهای از شهرهای دور و نزدیک گیلان، تولیدات خود را اعم از میوه و سبزی و صیفی تا حصیر و زنبیل و رب انار و زیتون و مرغ و خروس و دست بافته‌های زیبای پشمین را به این بازار می‌آوردند. این بازار در مرکز شهر انزلی در خیابان میرزاکوچک خان برپا می‌گردد.

* بازار گیلار:
بازار گیلار واقع در غازیان می‌باشد و بیشتر کالاهای ارائه شده در این بازار از اجناس ترک و روس می‌باشد.

* بازار سپه:
یکی دیگر از بازارهای انزلی بازار سپه می‌باشد که در میدان امام خمینی – خیابان ابوذر غفاری (خیابان سپه) قرار دارد.

گورستان‌های بندر انزلی :

* گورستان لاله زار (اصلی):
در سال ۱۳۰۴ شمسی زمینی که متعلق به چند نفر از اشخاص معروف شهرستان انزلی بود به همت یکی از تجار به نام و مشهور شهر بنام: حاج یوسف زمانی خریداری و وقف مردم گردید که تا به امروز نیز به عنوان گورستان اصلی بندر انزلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دروازه بزرگ جنوبی گورستان بندرانزلی سال شروع ساخت: ۱۳۰۴، سال اتمام ساخت: ۱۳۰۷ شمسی، طراح: اسدالله بیک اهل لنکران، اجرا: استاد حسن تهرانی
در سال ۱۳۶۶ زمان شهردار جوان باقر خوانساری این بنای ارزشمند به دلایل نه چندان قابل توجیه تخریب شد.

* قبرستان شهدای کولیور:
این قبرستان در محله کولیور بندر انزلی می‌باشد.

برخی از مشاهیر برجسته بندر انزلی :

* ابراهیم مرادی اولین کارگردان سینمای بلند ایران و از فعالین نهضت جنگل

* بابک افشار آهنگساز برجسته و بنام موسیقی ایران

* عزیز نبوی از بنیانگذاران رشته حسابداری در ایران

* داریوش عبادالهی نویسنده برجسته ایران

* جلیل ضیاءپور پدر نقاشی مدرن ایران

* احمد عاشورپور از پایه‌گزاران موسیقی پاپ ایرانی و پدر معنوی موسیقی فولکلور گیلان

* دکتر محمدحسین جزیره‌ای چهره علمی و ماندگار در علوم و مهندسی کشاورزی ایران

* دکتر علی درویش‌زاده چهره ماندگار عرصهٔ علم زمین‌شناسی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم

* رسانه ها:

اولین روزنامه در شهریور سال ۱۲۸۶ به نام “ساحل نجات” در بندرانزلی انتشار یافت.
ساحل نجات، هفته ای دوبار در انزلی چاپ می گردید. ارزش هر شماره ۳ شاهی بود.
در سرلوحه روزنامه عبارات زیر خوانده می شد: روزنامه آزاد ملی ـ علمی ـ ادبی ـ تاریخی که از حمایت مشروطه و عدالت سخن می گوید. از روزنامه ساحل نجات هفت شماره بیشتر منتشر نشد. و سرانجام توسط دولت توقیف گردید.
مدیر مسئول آن شخصی بود به نام میرزا ابوالقاسم معروف به ملاباشی ملقب به افصح المتکلمین، که شخصی روشنفکر و آزادی خواه بود

منبع:anzaliclub.ir